Δημοτική κοινότητα Σερβίων

Ιστορία και Ονομασία

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή , η ονομασία των Σερβίων προήλθε από το λατινικό ρήμα «servo» που σημαίνει «φυλάττω, παρατηρώ», το οποίο πράγματι ανταποκρίνεται στη γεωγραφία της περιοχής αφού για αιώνες -και κυρίως επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- λόγω της θέσης του, ήταν ένα απόρθητο φρούριο που έλεγχε τις μοναδικές διόδους μεταξύ Δυτικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας. Η πρώτη ονομασία των Σερβίων ήταν «Φυλακαί» επί Μακεδόνων (από το ρήμα «φυλάττω») και μέχρι τις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα. Όταν όμως κατέλαβαν την πόλη οι Ρωμαίοι, τη μετέφρασαν στη δική τους γλώσσα ως «Σέρβια» (Servia) που σημαίνει «φυλακτήρια»/«παρατηρητήρια», από το λατινικό ρήμα servo = φυλάττω/παρατηρώ. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος (23-79 μ.Χ.) μνημονεύει τους κατοίκους των Φυλακών αποκαλώντας τους «Φυλακήσιους». Το όνομα αυτό υπάρχει και σε επιγραφή που βρέθηκε στη Βέροια, η οποία έχει ως εξής: «Παρμενίων Γλαυκία Φυλακήσιος νικητής εν δολίχω.» Το πρώτο όνομα «Φυλακαί», όπως και το δεύτερο «Σέρβια», επί Μακεδόνων και Ρωμαίων αντίστοιχα είναι στον πληθυντικό και αυτό γιατί αναφέρεται στις δυο διόδους των Σερβίων και των στενών «Πόρτες». Τα Σέρβια βρίσκονται εκεί που συναντιούνται το Τιτάριο όρος με τα Καμβούνια.

Η καθεαυτού πόλη ιδρύθηκε από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ηράκλειο περί τα μέσα του 7ου αιώνα προκειμένου να εποικισθεί από Σέρβους που εκείνη την εποχή είχαν κατέβει από τις περιοχές του Δούναβη και του Σαύου. Μετά την αποχώρηση των Σέρβων η πόλη παρέμεινε ως βυζαντινό φρούριο. Τον 10ο αιώνα καταλήφθηκαν από τους Βουλγάρους αλλά γρήγορα όμως ανακαταλήφθηκε από τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο ο οποίος και γκρέμισε το φρούριο και τα τείχη τα οποία όμως ανοικοδομήθηκαν το 1257 μετά τη μάχη της Πελαγονίας. Μερικά τμήματα εκείνου του τείχους είναι το λεγόμενο “Κάστρο της Ωριάς” που σώζεται μέχρι σήμερα.

Τον 13ο αιώνα τα Σέρβια αποτελούσαν το όριο μεταξύ της Μεγαλοβλαχίας όπως λεγόταν τότε η Θεσσαλία και του Βασιλείου Θεσσαλονίκης των Φράγκων. Τον επόμενο αιώνα κατακτήθηκαν από τους Σέρβους του Κράλη Στέφανου Δούσαν και τον αμέσως επόμενο, 15ο αιώνα καταλήφθηκαν από τους Τούρκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι κάτοικοι των Σερβίων συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίος αγωνιστής της επανάστασης του 1821 ήταν ο Ζήσης Σωτηρίου. Σπουδαία ήταν η συνεισφορά των Σερβιωτών και στο Μακεδονικό Αγώνα, ο οποίος οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση της πόλης στις 10 Οκτωβρίου του 1912 από τον Ελληνικό στρατό μετά τη νικηφόρα μάχη του Σαρανταπόρου. Μετά την νίκη του ελληνικού στρατού στην μάχη του Σαρανταπόρου στις 10 Οκτωβρίου 1912, οι Τούρκοι κατά την αποχώρηση τους , θανάτωσαν 117 εξέχοντες χριστιανούς από τα χωριά (Σέρβια ,Μεταξάς, Παλαιογράτσανο , Πλατανόρεμα κ.α.) – που είχαν συλλάβει προληπτικά μετά την απελευθέρωση της Ελασσόνας και είχαν φυλακίσει στις φυλακές των Σερβίων . Ακολούθησε η ταφή των δολοφονημένων Ελλήνων χριστιανών καθώς και η πυρπόληση των σπιτιών των ενόχων.

Ως τμήμα του Ελληνικού κράτους τα Σέρβια εμφανίζουν οικονομική ανάπτυξη με την ίδρυση βιοτεχνικών μονάδων, με την εισαγωγή στη γεωργία της συστηματικής δεντροκαλλιέργιας , του καπνού και άλλων καλλιεργιών , με τη συστηματοποίηση του εμπορίου και τη βελτίωση γενικά των τοπικών συνθηκών ζωής των κατοίκων τους.

Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και η Γερμανική κατοχή διακόπτουν την ομαλή εξέλιξη της περιοχής , που λόγω της γεωγραφικής τους θέσης αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα της Εθνικής Αντίστασης στη Μακεδονία.

Στη διάρκεια της κατοχής έχουμε το ολοκαύτωμα των Σερβίων (6 Μαΐου 1943) απο τα στρατεύματα κατοχής.

Ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε , ολοκλήρωσε την τομή στην εξέλιξη.

Τα νέα Σέρβια που ξεπήδησαν άλλη μια φορά μέσα από τα ερείπια , κράτησαν όλα τα θετικά στοιχεία του παρελθόντος,συνδιάζοντας τα με τα σύγχρονα προοδευτικά ρεύματα σε όλους τους τομείς, από την οικονομία έως τον πολιτισμό.

Πληθυσμιακή εξέλιξη