Αγία Θεοδώρα η Σερβιώτισσα ή Θεοδώρα Πετραλείφαινα ή Αγία Θεοδώρα της Άρτας
Γεννήθηκε μεταξύ των ετών 1212- 1214 μ.Χ. στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Πατέρας της ήταν ο Ιωάννης Πετραλείφας, που από το έτος 1195 μ.Χ. υπηρετούσε ως Σεβαστοκράτορας, ανώτερος δηλαδή διοικητής της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Ο πατέρας του είχε Νορμανδική καταγωγή, και η μητέρα του ήταν Ελληνίδα, και αρχικά ήταν εγκατεστημένοι στο Διδυμότειχο. Ο Ιωάννης Πετραλείφας νυμφεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη την πριγκίπισσα Ελένη, που είχε συγγένεια με την οικογένεια των Παλαιολόγων. Έφεραν στον κόσμο πέντε παιδιά· τον Θεόδωρο, το Νικηφόρο, τον Ανδρόνικο, τη Μαρία, και τελευταία τη Θεοδώρα. Ο πατέρας της πέθανε γρήγορα αφήνοντας τη Θεοδώρα σε μικρή ακόμα ηλικία, ορφανή.
Την προστασία της οικογένειας ανέλαβε ο Δούκας της Ηπείρου Θεόδωρος (θείος της), ο οποίος την εποχή αυτή είχε καταλάβει την Θεσσαλονίκη και επέκτεινε το κράτος του μέχρι την Αδριανούπολη. Στέλνει το Θεόδωρο, τον μεγαλύτερο αδελφό της Θεοδώρας, στα Σέρβια να είναι διοικητής σε όλη την περιοχή, αφού ανοικοδόμησε το κάστρο που είχαν μισοκαταστρέψει οι Φράγκοι. Ο Θεόδωρος πήρε όλα του τα αδέλφια και εγκαταστάθηκε στα Σέρβια, μέσα στο κάστρο. Ασκεί πολύ καλά τα καθήκοντά του, φροντίζοντας πάντα για το καλό των κατοίκων της περιοχής του. Βοηθά, όσες φορές τον χρειάζεται, και τον θείο του Θεόδωρο στη Θεσσαλονίκη. Η Θεοδώρα έζησε και μεγάλωσε στα Σέρβια. Η πνευματική καλλιέργεια και ωριμότητα της νεαρής Θεοδώρας, καθώς επίσης και το κάλλος της εντυπωσιάζουν τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό, που στον δρόμο του για την Άρτα την συναντά στα Σέρβια, ενώ βρισκόταν υπό την προστασία του θείου της Θεοδώρου. Την ζητά αμέσως σε γάμο, ο οποίος τελείται στα Σέρβια το έτος 1230 μ.Χ με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και κράτησε μέρες.
Ύστερα έκαναν το μεγάλο ταξίδι· πέρασαν από δρόμους, παρακλάδια της παλιάς Εγνατίας οδού της Ρωμαϊκής εποχής, κι έφτασαν από το Βουργαρέλι της Άρτας, στην πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Οι Αρτινοί, κλήρος και λαός, τους υποδέχτηκαν με ζητωκραυγές, που υμνούσαν τη δόξα τους και την ομορφιά τους. Ύστερα ανακήρυξαν, οι άρχοντες της πόλης και ο λαός, επίσημα τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό, Δεσπότη της Ηπείρου, και τη Θεοδώρα Βασίλισσα, που θα σταθεί δίπλα στο σύζυγό της και Δεσπότη τους. ‘Εζησε ως βασίλισσα και γέννησε 5 παιδιά.
Η Θεοδώρα, φύση ιδιαίτερα ευαίσθητη και αφιερωμένη στο Θεό δεν μπορεί να ακολουθήσει τους κοσμικούς ρυθμούς ζωής του συζύγου της και γίνεται όλο και περισσότερο υπόδειγμα αφιερωμένης και φιλάνθρωπης βασίλισσας. Ο Μιχαήλ την εγκατέλειψε παρά την πρόωρη εγκυμοσύνη της που είχε σαν αποτέλεσμα να γεννηθεί γρήγορα ο διάδοχος του Νικηφόρος και άρχισε να ζει με τις ερωμένες, μια από αυτές ήταν η Αρτινή αρχόντισσα Γαγγρινή την οποία μετέφερε στα ανάκτορα. Η Θεοδώρα δεν μπόρεσε να αντέξει την ντροπή και αυτοεξορίστηκε, έζησε πέντε χρόνια κάτω από άθλιες συνθήκες και φτώχεια σαν απλή χωρική μονάχα από τα αγαθά που μπορούσε να της προσφέρει η φύση. Σε αυτή την κατάσταση, και ενώ συνέλεγε χόρτα την βρήκε ο ιερέας του χωριού Πρένιστα στο σημερινό Κορφοβούνι Άρτας, την λεπτομέρεια αναφέρει αναλυτικά ο βιογράφος της Ιώβ που την περιγράφει σαν “λαχανευομένη”. Η Θεοδώρα αποκάλυψε στον ιερέα την ταυτότητα της, ο ιερέας την πήρε μαζί του και έζησε υπό την προστασία του το υπόλοιπο διάστημα της εξορίας. Ο λαός της Άρτας με επικεφαλής τους άρχοντες του αγανακτισμένος από τη συμπεριφορά του Μιχαήλ εξεγέρθηκε, ο Μιχαήλ Β΄ αναγκάστηκε να διώξει την Γαγγρινή από τα ανάκτορα και να ζητήσει από την Θεοδώρα να επανέλθει, από τότε έζησαν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής τους.
Πρώτο μέλημά της Βασίλισσας ήταν η διαφύλαξη της εδαφικής κυρίως , αλλά και της πνευματικής ακεραιότητας και υπόστασης του κράτους, όπως επίσης και η διαφύλαξη της Ορθόδοξης πίστης που απειλούνταν από τον παπισμό και τη λατινική προπαγάνδα. Η Θεοδώρα ανάλωσε τη ζωή της στην προσπάθεια να συνεργαστούν όλοι οι Έλληνες με σκοπό την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Πρωτοστάτησε στις διαπραγματεύσεις με τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Λάσκαρη και συνόδεψε τον γιό της , Νικηφόρο , στη θέση όπου τελέσθηκε ο γάμος του με την κόρη του Λάσκαρη , Μαρία. Η επίλυση των διαφορών ανάμεσα στα δύο βασίλεια με την συμβολή της Θεοδώρας είχε σαν αποτέλεσμα να επιλυθούν και οι εκκλησιαστικές τους διαφορές. Ο Αυτοκράτορας είχε θέσει όρο της συμμαχίας και του γάμου την παράδοση του Δυρραχίου και των Σερβίων , που ήταν φρούρια μεγάλης στρατηγικής συμμαχίας στα όρια της επικράτειας της Ηπείρου.
Μετά το θάνατο του Μιχαήλ (περί το 1270) κατέφυγε στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στην Άρτα , που είχε κτίσει η ίδια. Σήμερα ο ναός έχει το όνομά της. Εκεί έζησε 10 περίπου χρόνια ως μοναχή, φροντίζοντας για όλους, για την ανέγερση ναών και μοναστηριών, Πέθανε το 1281 και ανακηρύχθηκε Αγία από τους κατοίκους της ‘Αρτας. Η μνήμη της εορτάζεται στη Άρτα και στα Σέρβια στις 11 Μαρτίου . Στα Σέρβια εορτάζεται και η Ανακομιδή των Λειψάνων της τη Β’ Κυριακή μετά την Πεντηκοστή.
Οικογένεια
Με τον σύζυγο της Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ απέκτησε :
- Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας
- Ιωάννης Δούκας
- Δημήτριος (Μιχαήλ) Κομνηνός Δούκας ο Κουτρούλης
- Ελένη Αγγελίνα της Ηπείρου, παντρεύτηκε τον Μανφρέδο της Σικελίας.
- Άννα Αγγελίνα της Ηπείρου
Απολυτίκιο
Ἦχος α΄
Τῶν βασιλίδων τὸ κλέος, ἀσκητριῶν τε ἀγλάϊσμα,
Τῆς Ἀκαρνανίας τὸ εὖχος καὶ ἰαμάτων ρεῖθρον ἀκένωτον·
Τῶν λυπουμένων καὶ πτωχῶν τὴν προστάτιν,
Τὴν ἀκτῖνος δίκην, τὴν Αἰτωλίαν πᾶσαν καταφωτίζουσαν·
ἐπώνυμον τὴν ὄντως δωρεῶν τῶν τοῦ Θεοῦ,
τὴν πάνσεπτον καὶ ὁσίαν, Θεοδώραν τὴν Βασίλισσαν,
δεῦτε οἱ ἐν Ἄρτῃ πάντες πιστῶς, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν·
αὐτὴ γὰρ ἀενάως ὑπὲρ ἡμῶν, οὐ παύει πρεσβεύουσα.
πηγές :
“ΣΕΡΒΙΑ Μνημοσύνης Ψήγματα”, Εκδ. Δημος Σερβίων 2010
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛIΣ ΑΡΤΗΣ , https://www.imartis.gr/
www.filoi-agiastheodoras.gr
https://www.saint.gr/
Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
